Kajakarze, zwierzęta, przepiękna przyroda w okolicy i dużo elektrowni wodnych. To wszystko spotkamy na najbardziej znanej rzece Śląska Opawskiego – Moravice. Zapraszamy teraz do podróży wzdłuż jej biegu i historii.

Morawice jest czwartą największą rzeką w czeskim dorzeczu Odry, a swoje źródło ma około 3 kilometrów na południe od szczytu Pradziada. W Jesionikach Moravice wije się jak wąż przez rezerwat przyrody, a następnie przepływa przez Vítkovsko i Hradec nad Moravicí, by w śląskiej metropolii połączyć się z rzeką Opava. Mało kto wie, że za czasów Austro-Węgier rzeki Moravice i Bečva były najbardziej zarybionymi rzekami, nie tylko w ramach dzisiejszego terenu Republiki Czeskiej, ale i w całej monarchii. Także i dziś w rzece żyje szereg chronionych zwierząt. Można tutaj znaleźć minoga strumieniowego czy miętusa pospolitego, który jest jedyną dorszowatą słodkowodną rybą na całym terenie. Znajdziemy tutaj także strzebla potokowego, raka szlachetnego, szczeżuję pospolitą i skójkę gruboskorupową. W przeszłości był nawet odcinek pomiędzy miejscowościami Břidličná i Leskovcem nad Moravicí z tarliskiem łososia. Aktualnie znajdziemy tutaj jednak mniej zwierząt niż w przeszłości. Także z tego powodu, iż Moravice jest rajem dla kajakarzy. Rzeką da się spływać jedynie w czasie topnienia śniegu czy większych deszczów. Pod zaporą, na 16-kilometrowym odcinku od miejscowości Kružberk aż do Žimrovic, bywają sztucznie wspomagane warunki dla kajakarzy. Innymi słowy, ze zbiornika jest wypuszczana woda, aby rzeka miała większy przepływ, co niestety dla wiosennego życia rzeki jest katastrofą, gdyż w tym czasie ryby i inne żywe organizmy się rozmnażają. Niespodziewana fala zatem, taką właśnie powstałą nową rybią generację w Moravicy dosłownie zmyje i zabije. Trzeba jednak dodać, iż przede wszystkim populację ryb w Moravicy trzebią nazbyt rozmnożone kormorany. Ten jeszcze niedawno chroniony ptak jest dziś na liście ptaków łownych.

Jaz na górnej Moravicy w miejscowości Velké Štáhle

Zbiornik Kružberk dostarcza wodę pitną do całego województwa

Młyny, tartaki i elektrownie

Już w przeszłości Moravice była w dużej mierze wykorzystywana jako siła wodna. Jeszcze przed budową zbiorników wodnych Kružberk i Slezská Harta było tutaj zbudowanych 35 jazów służących do napędu młynów, tartaków, a później ich turbin. Na początku drugiej połowy minionego wieku miało miejsce odejście od wykorzystywania małych źródeł energii, a wiele jazów opustoszało i podupadło. Sytuacja jednak zaczęła się poprawiać w czasach kryzysu z ropą naftową w połowie lat siedemdziesiątych i dużo budowli wodnych zostało naprawionych czy odnowionych. Aktualnie na prawie 100 kilometrach rzeki znajduje się osiemnaście jazów, w tym na trzynastu z nich działają małe elektrownie wodne. Łącznie z elektrowniami na zaporach Kružberk i Slezská Harta, Moravice należy z energetycznego punktu widzenia do najbardziej wykorzystanych źródeł wody w dorzecza Odry. Dla naturalnego gromadzenia wody zawsze budowane są stawy. Na Moravicy jednak istniał tylko jeden staw i to w już w XVI wieku w pobliżu Hradca nad Moravicí. Później został wprawdzie zamieniony na tereny rolnicze, jednak w zastępstwie zbudowano dwa zbiorniki wodne – Kružberk i Slezská Harta.

Zapory Kružberk i Slezská Harta

Starszym zbiornikiem jest Kružberk. Budowla została ukończona w 1955 roku, a jej głównym zadaniem jest dostarczanie wody do systemu Ostrawskiego Okręgowego Wodociągu za pośrednictwem stacji uzdatniania wody w miejscowości Podhradí. Woda pitna jest w ten sposób dostarczana również do Opawy. Ważna jest też przeciwpowodziowa funkcja zapory. Rekreacja na zbiorniku jest zabroniona z powodu konieczności utrzymania jakości wody. Także z tego powodu okolica zbiornika właściwie jest niezasiedlona, a jakakolwiek działalność gospodarcza w okolicy ogranicza się do łąk i lasów. Zbiornik wodny Kružberk jest miejscem, gdzie technika łączy się z przyrodą i dzięki temu stwarza turystycznie najbardziej atrakcyjne miejsce na rzece Moravice. Potencjał rzeki Moravice przewyższał pojemność zbiornika Kružberk jeżeli chodzi o dostarczanie wody pitnej, tak więc w latach 1987 – 1997 został wybudowany kolejny zbiornik Slezská Harta. Na nim rekreacja jest dozwolona, a równocześnie stał się on rajem dla wędkarzy. Brzegi zbiornika pełne są tego, co ryby potrzebują – nieusuniętych krzaków i korzeni drzew.

Zbiornik Slezská Harta

Odcinek w miejscowości Malá Morávka w Narodowym Parku Przyrodniczym Jesioniki

Kanał Weisshuhna

Zamek Hradec nad Moravicí

Ciche piękno przyrody w objęciach zabytków

Jeżeli chodzi o jakość wody, to Moravice jest klasyfikowana pomiędzy I a II klasą jakości, a to z powodu lekko podwyższonej obecności fosforanów, co jest wynikiem przemysłu rolniczego działającego w rejonie rzeki. Powodzie na rzece Moravice są minimalne. Tylko pod Hradcem nad Moravicí występuje zagrożenie niewielkich podtopień, które zostanie jeszcze obniżone po ukończeniu budowy systemów przeciwpowodziowych w miejscowościach Břidličná i Velké Štáhle. Moravice jest czystą rzeką w głębokiej leśnej dolinie i jest uwielbiana przez miłośników przyrody, spokoju i romantyki. Najpiękniejszą wycieczkę doliną rzeki Moravice można sobie zaplanować w Parku krajobrazowym Moravice, który obejmuje największą i najdłuższą dolinę – od zbiornika Kružberk do miasta Hradec nad Moravicí. Oprócz pięknej krainy można w okolicy rzeki zwiedzić ruiny zamku Vikštejn i zamek z przepięknym parkiem w Hradcu nad Moravicí. Rzeka Moravice oferuje także zabytki techniczne, jak trzykilometrowy Kanał Weisshuhna, który został wybudowany w latach 1890-1891 i posiada kilka krótkich tuneli i akwedukty. W przeszłości służył papierni w miejscowości Žimrovice, która działa do dziś. Jest to więc następna atrakcja turystyczna, którą można zwiedzić wzdłuż rzeki Moravice. Można się tutaj wybrać zarówno na czterokilometrowy spacer, jak i na przejażdżkę rowerem wzdłuż czerwonego szlaku.

Michaela Bartošová